بسم الله الرحمن الرحیم

- وَأَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ         

- ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ

ترجمه  فولادوند :

- و پروردگار تو به زنبور عسل وحى   [الهام غریزى‏] کرد که از پاره‏اى کوه‏ها و از برخى درختان و از آنچه داربست [و چفته‏سازى‏] مى‏کنند، خانه‏هایى براى خود درست کن،

- سپس از همه میوه‏ها بخور، و راههاى پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوى. [آن گاه‏] از درون [شکم‏] آن، شهدى که به رنگهاى گوناگون است بیرون مى‏آید. در آن، براى مردم درمانى است. راستى در این [زندگى زنبوران‏] براى مردمى که تفکر مى‏کنند نشانه   [قدرت الهى‏] است

موفقیت درامر پرورش زنبورعسل بستگی به دانش و اطلاعات کافی در مورد سازمان کندو، رشد ورفتار زنبوران در رابطه با محیط دارد.محیط خارجی در فصول و ماههای سال در حال تغییر بوده و شهد و گرده گل در منطقه تابع شرایط متغیر محیطی می باشد.زنبوردارانی که رفتار وفعالیت های زنبوران عسل و عکس العمل کلنی را در مقابل محیط زیستشان می دانند به نظر می رسد که موفق باشد. به منظور بهره برداری هرچه بیشتر و بهتر از زنبور عسل باید به گونه ای عمل نمود که فعالیتهای زنبور عسل تا حدود زیادی در جهت منافع زنبوردار متمرکز گردد و ضمنا اعمال نظارت و اقدامات زنبوردار نیز باعث اختلال در زندگی اجتماعی زنبورعسل نگردد.

زنبورداران مختلف ممکن است اهداف مختلفی را تعقیب کنند.مثلا عده های هدفشان فقط تولید عسل ، عده دیگری تولید ملکه ، بعضی دیگر تولید زنبور پاکتی ، و بعضی نیز هدفشان تکثیر کندو ها و یا تلفیقی ازآنها و غیره باشد.

بطور کلی هدف زنبوردار هر چه باشد باید کاری کند که جمعیت کلنی ها برای موقع یا مواقع به خصوصی از سال به حداکثر رشد خود برسد.مثلا زنبورداری که هدفش تولید عسل است باید کلنی های خود را به نحوی مدیریت کند که جمعیت آنها در هنگام وقوع حداکثر گلهای شهد را در منطقه نیز به حداکثر برسد.

اصول صحیح مدیریت کلنی های زنبور عسل در فصول مختلف سال:

اصول صحیح مدیریت کلنی های زنبور عسل در فصول مختلف سال متفاوت است.لذا در اینجا مختصرا اقدامات لازمی که باید در فصول مختلف سال انجام داد شرح داده می شود.

فصل پاییز :

در صورتی که در فصول بهار و تابستان کلنی های زنبورعسل به نحو صحیحی مدیریت شده باشند قاعدتا در پاییز هریک از آنها دارای دو طبقه خواهند بود.که در این صورت باید اقدامات زیر را انجام داد:

1-      دادن داروهای لازم جهت پیشگیری از بیماری های نوزما و لوک

2-      مقدار حدود 20 کیلو گرم عسل را در طبقه فوقانی و 2 تا 3 قاب گرده گل را در طبقه پایین قرار دهید.

3-      کلنی باید دارای ملکه نسبتا جوان یک تا دو ساله باشد.

4-      شبکه ملکه بین طبقه اول و دوم وجود نداشته باشد.

5-      اقدامات حفاظتی لازم در مقابل موش،باد و باران انجام گیرد.

در صورتی که جمعیت کندوها ضعیف بوده و کندو دو طبقه نباشد باید حدود 15 کیلو گرم عسل و دو قاب گرده را در کندو گذاشته و بقیه اقدامات فوق الذکر را نیز انجام داد.

فصل زمستان :

زنبورها در طول زمستان بصورت توده ای درآمده و اقدام به تنظیم درجه حرارت وسط توده می نمایند.در صورتی که کندوها دو طبقه باشند توده زنبور به تدریج از طبقه پایین بطرف طبقه بالا نقل مکان می کند بطوری که در اواخر زمستان کاملا در طبقه بالا قرار می گیرد.

باید توجه داشت که در ماههای سرد که زنبور فعالیت زیادی ندارد نیاز به آرامش نسبی داشته و توصیه می شود از کار بازرسی کندو ها حتی الامکان در این مدت احتراز نمود.بازدید کلنی در این موقع موجب تحریک ملکه به تخمریزی شده و ممکن است زنبورها و نوزادان حاصله سرما خورده و بیماری های دیگر نیز مبتلا شوند.

اوایل فصل بهار :

در اوایل بهار در یکی از روزهاکه هوا مناسب است باید کندوها را بسرعت بازدید کرده و اطمینان حاصل کرد که اولا ملکه وجود دارد یا خیر؟ بیماری خاصی وجود دارد یا خیر؟و بالاخره غذای کافی در کندو موجود هست یا خیر؟

برای این منظور درب کندو را برداشته و سریعاً یکی دو قاب را خارج نموده و به نکات فوق پی می بریم.

بازدید بهاری و موقع افزایش جمعیت :

برای این بازدید روز مشخصی را نمی توان تعیین کرد ولی موقع آن وقتی است که هوا از سردی خارج شده و هوای گرم مطلوبی شروع می گردد.این وقت تقریباً از اواسط تا اواخر فروردین ماه در مناطق معتدل و سرد می باشد و معمولا شکوفه درختان میوه شروع به باز شدن می کنند.در این بازدید ملاحظه خواهد شد که در کندو های دو طبقه تمام زنبورها در طبقه فوقانی هستند و در حقیقت طبقه تحتانی خالی است.در این حالت باید کلیه قابها طبقه بالا همراه با زنبورهای آنرا به طبقه پایین آوردهو قابهای طبقه پایین را به بالا منتقل نمود.با چنین تغییر وضعیتی در طول بهار جمعیت کلنی افزایش یافته و بتدریج فضای طبقه اول و دوم را بطرف بالا اشغال می کند.در صورتی که شرایط طبیعی از نظر پوشش گیاهی و شرایط آب و هوایی مناسب باشد ممکن است حدود 1 – 5/1 ماه طول بکشد تا جمعیت کلنی به طبقه دوم رسیده و آن را اشغال کند و بعد از چند هفته دیگر فضای داخل دو طبقه را اشغال نماید.برای کندو های یک طبقه که زمستان را پشت سر گذاشته اند نیز باید فضای کافی جهت رشد آنها در نظر گرفت.

در این هنگام توصیه می شود داروهای لازم جهت پیشگیری از بیماری ها به کندو ها خورانده شده و در صورتی که نیاز به غذا داشته باشند برای آنها تامین گردد.ضمناً در صورتی که بعضی از کندوها فاقد ملکه می باشند به آنها ملکه معرفی گردد و یا در کلنی های دیگر ادغام شوند.

بازدید اواخر بهار :

جمعیت کلنی ها در طول بهار رشد کرده و در اواخر بهار به حداکثر خود می رسد.این موقع از سال از نظر تولید بچه کندو بسیار حساس می باشد زیرا جمعیت کلنی تمام فضای کندو را احاطه کرده و غریزتاً کلنی ها آماده تکثیر می باشند.لذا باید فضای بیشتری برای آنها فراهم گردد . بدین منظور توصیه می شود در صورتی که جمعیت کلنی خیلی زیاد است روی طبقه فوقانی یک شبکه ملکه قرار داده و طبقه دیگری را روی آن مستقر نمود تا جمعیت اضافی به طبقه فوقانی منتقل گردند و فضای کافی برای ذخیره سازی عسل بوجود آید.

علاوه بر اقدامات فوق الذکر باید به نکات دیگری از جمله ذخیره غذای کندو ، وجود یا عدم وجود بیماریها و عملکرد ملکه نیز توجه داشت.

برای کندو های یک طبقه نیز باید کلیه مراقبتهای ذکر شده را مد نظر داشت و متناسب با رشد جمعیت فضای کافی برای آنها فراهم نمود.

بازدید فصل تابستان :

در این موقع معمولا بیشترین مقدار عسل تولید می شود . البته موقع تولید عسل بر حسب مناطق مختلف متفاوت می باشد.در حدود سه هفته قبل از اینکه اولین دوره شهد طبیعت شروع شود باید منطقه پرورش نوزادان را از منطقه ذخیره عسل کاملا جدا نمود. برای این کار بین طبقه اول و دوم یک شبکه ملکه قرار داده و ملکه را در طبقه اول ( زیر شبکه ) محبوس نمائید.

برای انجام این کار چندین راه وجود دارد مثلاً از بالا دود غلیظی وارد کرده تا زنبورها به طبقه تحتانی وارد شوند و بعد شبکه را روی طبقه اول قرار دهیدوو یا می توان تمام قابهای طبقات فوقانی را در روی طبقه اول تکانده و شبکه را روی آن گذاشت.وبالاخره می توان ملکه را پیدا کرده و داخل طبقه اول رها نمود که البته این روش وقت گیر است . در صورتی که یک هفته بعد در طبقات فوقانی تخم وجود داشته باشد این امر مبین این است که ملکه هنوز در طبقات بالایی است و باید مجدداً نسبت به پایین فرستادن آن اقدام کرد. در نتیجه این عمل زنبورهای فوقانی به تدریج در مدت 2 – 3 هفته متولد شده و فضای خالی شده برای ذخیره سازی عسل بکار برده می شود. ضمناً نوزادان فقط در طبقا پایین پرورش داده می شوند و عسل هم فقط در طبقات فوقانی ذخیره می گردد.بنابراین با این روش برداشت محصول عسل راحت تر و مطمئن تر می باشد.پس از دوره تابستان مجدداً وضعیت کلنی ها مثل اول پائیز می باشد که قبلاً به ذکر آن پرداخته شد.

در اوائل بهار که جمعیت کلنی ها زیاد نیستند، بسیار ساده است که ملکه را در کندو پیدا کرد.باید در زمانی که شهد در طبیعت وجود داشته که مانع غارت بشود این عمل را انجام داد.

در فصل بهار که پرورش نوزادان فزونی می گردد در نزدیکی محل پرورش نوزادان وجود دارد.در فصل جریان شهد پیدا کردن ملکه بسیار مشکل است.در موقعی که بخواهند ملکه را پیدا کنند حرکت ملایم و استفاده از دود بسیار عاقلانه است.باید توجه داشت که ملکه به ندرت در روی قابهای فاقد نوزاد یا کم نوزاد حرکت می کند.دو یا چند تا از این نوع قابها و خارج کرده و به آهستگی به طرف مرکز کندو نزدیک شوید.روش دیگر پیدا کردن ملکه اینست که کندوئی با تعدادی قابهای عاری از زنبور را در روی شبکه ملکه قرار دهید.حال تمام زنبورها را داخل کندوی خالی تکانیده و بوسیله دود زنبورهای کارگر را به پایین هدایت کنید ، در این حالت ملکه در روی شبکه ملکه باقی می ماند.در صورتی که فقط بخواهیم وجود یا عدم وجود ملکه را مشخص کنیم کافی است که در کندو و روی قابها نگاه کرده ، در صورتی که لاروهای سنین مختلف و تخم وجود دارد ملکه در کندو است و بازرسی طولانی برای پیدا نمودن خود ملکه لازم نیست.ملکه ای را که علامت گذاری شده است آسانتر می توان در کندو پیدا کرد.